Oorspronkelijke publicatie: “Les papotes de la cour du travail de Bruxelles” Nr. 0005 01/07/2023
Dank aan Luc Vandenhoeck, ITAA-lid en sociale rechter.
De functie van sociaal rechter bij de Arbeidsrechtbank en sociaal raadsheer bij de Arbeidshof.
Sociale rechters zijn lekenrechters die naast de beroepsrechters worden benoemd in arbeidsrechtbanken, die volgens het echelonmodel zijn samengesteld.
Zij hebben het ambt van magistraat en zitten in toga zoals de beroepsrechter. (De toga kan ter zitting gehuurd worden dan wel worden gekocht).
Deze rechters zijn niet altijd juristen, maar ze kennen de sociale wetgeving (arbeidsovereenkomsten, werkloosheid, kinderbijslag, enz.), uit ervaring of vanwege hun beroep, dat door deze rechtbanken wordt toegepast. Aangezien zij tot de wereld van werknemers, werkgevers of zelfstandigen behoren, beschikken zij over een ervaring die nuttig is om conflicten te begrijpen.
Naast de beroepsrechter brengen zij hun kennis en ervaring uit het veld mee. Omgekeerd voedt de ervaring als sociaal rechter de beroepservaring: “Je denkt altijd dat het gras elders groener is. De sociale rechter luistert in veel zaken naar de pleidooien en realiseert zich dat wat hij in zijn eigen bedrijf meemaakt verre van catastrofaal is. Hij zegt dan tegen zichzelf: zo slecht zijn we toch niet!
De sociale rechter zit maar een paar dagen per maand, ’s ochtends of ’s middags.
Voor het begin van het gerechtelijk jaar wordt hem gevraagd welke dagen van de week voor hem geschikt zijn en in welke vakken hij het liefst zit. Hij zit normaliter voor één termijn in dezelfde zaak en wordt gevraagd zich ertoe te verbinden te komen zitten, zonder zich te laten vervangen (behalve in geval van overmacht), aangezien dezelfde zaak op verschillende zittingen na elkaar kan worden voortgezet en zo wordt voorkomen dat hij met andere sociale rechters van voren af aan moet beginnen.
Gewoonlijk worden de vonnissen en arresten binnen een maand na de zitting ondertekend door de 3 magistraten en de griffier.
In elke kamer van een arbeidsrechtbank is er gewoonlijk één beroepsrechter (die “arbeidsrechter” wordt genoemd) en twee sociale rechters.
Men zou kunnen veronderstellen dat een sociale rechter noodzakelijkerwijs zou preken voor het koor (werkgever, werknemer/werknemer, zelfstandige). Integendeel: “Wanneer hij op de zitting aankomt, neemt hij automatisch zijn hoed af. Het is verkeerd te denken dat de werkgeversrechter noodzakelijkerwijs de werkgever zal verdedigen en omgekeerd voor de werknemerskant. Hij luistert naar de verschillende partijen en beslist op basis van wat hem het eerlijkst lijkt. Aan het einde van de zitting beraadslagen de drie rechters (een beroepsrechter en twee sociale rechters) en doen ze uitspraak in raadkamer. De beslissing is meestal unaniem en de neutraliteit en vertrouwelijkheid zijn gewaarborgd.
In de beraadslagingen legt de stem van de sociale rechter evenveel gewicht in de schaal als die van de beroepsrechter, wat wijst op het belang van de functie die hij of zij bekleedt en de functie die hij of zij uitoefent: hij of zij kan zich niet beperken tot een figurantenrol, die bijvoorbeeld zou bestaan uit het louter ondertekenen van het vonnis.
De sociale rechters worden benoemd voor een periode van vijf jaar (hernieuwbaar), door de Koning, op voorstel van de Minister van Arbeid (werkgevers, werknemers/arbeiders) of de Minister van Middenstand (voor de rechters die de zelfstandigen vertegenwoordigen); hun mandaat is hernieuwbaar.
Om tot sociaal rechter te kunnen worden benoemd, moet de kandidaat
– ten minste 25 jaar oud zijn
– in het bezit zijn van een onderwijsdiploma of een diploma in de taal van de betrokken rechtbank (Frans, Nederlands of Duits)
– geen openbaar ambt bekleden (parlementslid, senator, burgemeester, gemeenteraadslid of provincieraadslid, enz.)
– geen notaris, gerechtsdeurwaarder, advocaat, militair of geestelijke zijn
– geen bezoldigde openbare functie of politiek of administratief ambt te bekleden.
Afhankelijk van het onderwerp van het geschil moet de kamer waarnaar de zaak wordt verwezen, bestaan uit vertegenwoordigers van de betrokken categorieën, voor zover het gaat om sociale rechters.
Zo moet bij geschillen over individuele of collectieve arbeidsverhoudingen één van de sociale rechters de werkgevers vertegenwoordigen en de andere de arbeiders of bedienden, naar gelang van de gevallen.
De sociale rechters kunnen effectieve of plaatsvervangende rechters zijn, die de eerste vervangen wanneer deze tijdelijk verhinderd zijn hun functie uit te oefenen (overmacht).
De rechters verliezen hun functie en worden op pensioen gesteld wanneer zij de leeftijd van 67 jaar bereiken (de voorzitter van de rechtbank of het hof kan voorstellen hun mandaat eenmaal voor 3 jaar en vervolgens per jaar voort te zetten, tot 75 jaar).
Lekenrechters die zitting hebben in arbeidsrechtbanken worden “sociaal adviseurs” genoemd. Zij hebben dezelfde functies, maar op een hoger bevoegdheidsniveau.
Wat is de arbeidsrechtbank (video) :
Wie gaat naar de arbeidsrechtbank en waarom? Wie zijn de rechters? We stellen deze vragen aan Paul Palsterman, sociaal adviseur bij de Arbeidsrechtbank.
Waarom sociale rechters bij de Arbeidsrechtbank (video):
Wat is de rol van sociale rechters bij de Arbeidsrechtbank? Hoe werken ze? Hoe worden ze benoemd?
Hoe wordt men sociaal rechter?
Vacatures voor sociale rechters worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Kandidaten voor de functies van sociaal rechter die de werknemers vertegenwoordigen, worden door de vakbondsorganisaties (CSC, ABVV, CGSLB) voorgesteld aan de Minister van Arbeid. De werkgeversorganisaties (VBO) dragen eveneens kandidaten voor de functie van sociaal rechter die de werkgevers vertegenwoordigen voor aan dezelfde Minister van Arbeid. De sociale rechters die de zelfstandigen vertegenwoordigen worden voorgesteld door de zelfstandigenorganisaties (UCM – BECI-SNI) aan de minister van Middenstand.
De posten van de sociale rechters voor “werknemers” worden verdeeld tussen de verschillende vakbonden, afhankelijk van de resultaten van de sociale verkiezingen.
Het essentiële kenmerk van deze sociale rechters is dat zij representatief zijn voor een bepaalde sociaal-professionele categorie.
De persoon die een betrekking als sociaal rechter wenst te verkrijgen, moet zich dus wenden tot zijn of haar vakbond, werkgevers- of zelfstandigenorganisatie.
Deze laatste zal hem/haar voordragen voor de vacante functie. Vervolgens wordt een advies gevraagd aan de voorzitter van de arbeidsrechtbank of het arbeidshof.
Indien het advies positief is, wordt de zaak voortgezet. Een koninklijk besluit wordt ondertekend door de Koning, de Minister van Justitie en ofwel de Minister van Tewerkstelling en Arbeid (voor werknemers- en werkgeversrechters) ofwel de Minister van Middenstand (voor zelfstandigen).
Adressen waar u zich kunt inschrijven op de lijst van kandidaat-sociale rechters:
Zie pagina 6 of neem contact op met je vakbond.
Presentiegelden
Het Gerechtelijk Wetboek gaat uit van presentiegelden. Artikel 356 van het Wetboek bepaalt dat “de Koning de presentiegelden bepaalt die aan de sociaal raadslieden en de sociale rechters kunnen worden toegekend”. Artikel 1 van het koninklijk besluit van 22 april 1999 bepaalt het bedrag van de presentiegelden (+- 55€ voor een sociaal rechter en +- 110€ voor een sociaal raadsman in 2023).
Eretitels
Eretekens in de nationale orden worden toegekend aan geplande personen vanaf de leeftijd van 35 jaar.
Sociaal raadsman :
– Officier in de Orde van Leopold II na 10 jaar
– Officier in de Kroonorde na 5 jaar
– Officier in de Leopoldsorde, 5 jaar later
Sociaal rechter :
– Ridder in de Leopoldsorde na 10 jaar
– Officier in de Kroonorde, 10 jaar later
Welke kwaliteiten moet een magistraat hebben?
ONAFHANKELIJKHEID: De leden van de rechterlijke macht oefenen hun gerechtelijke functie uit in volledige onafhankelijkheid, vrij van externe invloeden. Deze onafhankelijkheid brengt hen ertoe het recht toe te passen op basis van de elementen van het concrete geval, zonder toe te geven aan de angst om welke vorm van macht dan ook (uitvoerende, wetgevende, politieke, hiërarchische, economische belangen, de media of de publieke opinie) te ontstemmen of te behagen. De leden van de rechterlijke macht moeten er ook voor zorgen dat zij onafhankelijk blijven in hun rechterlijke functies, ook ten opzichte van hun collega’s en groepen die onder druk zetten van welke aard ook.
ONPARTIJDIGHEID : Objectieve en subjectieve onpartijdigheid zijn, samen met onafhankelijkheid, essentieel voor een eerlijk proces (artikel 6 EVRM). Onder onpartijdigheid van de rechterlijke macht wordt verstaan de werkelijke en schijnbare afwezigheid van enig vooroordeel of vooringenomenheid bij het wijzen van een vonnis, of bij aan het vonnis voorafgaande procedures. De rechter oefent zijn rechterlijke taak uit zonder vrees, gunst of vooroordeel.
ONTHOUNDING/TERUGTREKKING: de leden van de rechterlijke macht moeten bij de uitoefening van hun ambt en zelfs daarbuiten een gedragslijn volgen die het vertrouwen in de onpartijdigheid van de rechterlijke macht bevordert en het risico vermindert van situaties die tot terugtrekking zouden kunnen leiden. De onpartijdigheid van de rechter vereist een strikte toepassing van de regels inzake professionele onverenigbaarheid (artikelen 292 tot en met 304 van het Gerechtelijk Wetboek) en ontzetting uit het ambt (artikelen 828 tot en met 842 van het Gerechtelijk Wetboek). Zo onthoudt de rechter zich ervan zitting te nemen in zaken waarin : – de rechter nauwe banden heeft met een partij of persoonlijke kennis heeft van de feiten, een van de partijen heeft vertegenwoordigd, bijgestaan of tegen haar is opgetreden, of zich een situatie voordoet waarin de onpartijdigheid van de rechter zou worden aangetast door subjectiviteit; Indien er een reëel of potentieel belangenconflict is, zit de rechter niet of trekt hij zich onmiddellijk terug uit de zaak, om te voorkomen dat hij van partijdigheid wordt verdacht.
INTEGRITEIT: De leden van de rechterlijke macht vervullen hun taak op integere wijze. Zij hebben dezelfde plicht tot integriteit in hun gedrag in de samenleving en in hun persoonlijk leven. Het zijn de hoge normen van integriteit die hen waardig maken hun functie uit te oefenen, die hun gezag legitimeren en het vertrouwen in de rechtspraak waarborgen. Uit het beginsel van integriteit vloeien twee plichten voort: de plicht tot eerbaarheid en de plicht tot waardigheid.
Het beginsel van eerlijkheid vereist dat de leden van de rechterlijke macht zich niet alleen onthouden van elk gedrag dat bij wet verboden is, maar ook van elk onbetamelijk gedrag. Het waardigheidsbeginsel vereist dat de leden van de rechterlijke macht ervoor zorgen dat noch de uitoefening van hun beroep noch hun persoonlijk gedrag hun imago of dat van het gerecht en de rechterlijke macht in gevaar brengt.
RESERVATIE EN DISCRETIE: Het beginsel van reserve en discretie van de rechters impliceert een evenwicht tussen hun rechten als burger en de beperkingen van hun ambt. De leden van de rechterlijke macht gedragen zich zodanig dat niet de indruk wordt gewekt dat hun beslissingen zijn ingegeven door andere motieven dan een eerlijke en beredeneerde toepassing van het recht. De leden van de rechterlijke macht stellen alles in het werk om te voorkomen dat zij in de uitoefening van hun ambt en in hun privé-leven het vertrouwen schenden dat de justitiabelen in hen en in het rechtsstelsel in het algemeen stellen.
LOYALITEIT: De magistraat is loyaal. Loyaliteit betekent, samen met onafhankelijkheid, dat wanneer magistraten een eed afleggen (ik zweer trouw aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en de wetten van het Belgische volk), deze symbolische belofte hen verbindt tot de rechtsstaat. Deze verbintenis impliceert trouw aan de Grondwet, de democratische instellingen, de grondrechten, het recht en de procedure en de organisatieregels van de rechterlijke macht.
MENSELIJKHEID: Het gevoel voor menselijkheid van de magistraat blijkt uit het respect voor mensen en hun waardigheid in alle omstandigheden van zijn beroeps- en privéleven. Leden van de rechterlijke macht tonen respect in hun omgang met justitiabelen, maar ook met degenen in hun professionele omgeving, zoals advocaten, administratief personeel, enz. Deze menselijkheid, die ook gevoeligheid inhoudt voor de situaties waarmee de leden van de rechterlijke macht worden geconfronteerd, stelt hen in staat rekening te houden met de menselijke dimensie van hun beslissingen. Bij het beoordelen van de feiten en het nemen van beslissingen moeten zij een evenwicht vinden tussen empathie, medeleven, welwillendheid, striktheid en strengheid, zodat hun toepassing van het recht als legitiem en rechtvaardig wordt ervaren.
OPEN MIND: De magistraat is ruimdenkend en blijft op de hoogte van maatschappelijke en culturele ontwikkelingen.
Adressen en contactgegevens van de mensen die de dossiers behandelen in de verschillende organisaties
BECI – BRUSSELS ENTERPRISES COMMERCE AND INDUSTRY
Louizalaan 500 Avenue Louise – 1050 BRUSSEL – BRUXELLES – Tel : 02 648 50 02
Contact : Frédéric Simon,Conseiller social – Tel : 02 643 78 17 e-mail : fs@beci.be
FEB – Fédération des Entreprises de Belgique asbl
VBO – Verbond van Belgische Ondernemingen vzw
Rue Ravensteinstraat 4 – 1000 BRUSSEL/BRUXELLES
Contact : Alja Rispens, Assistante – Tel : 02 515 08 95 – e-mail : ar@vbo-feb.be Centre de compétence Emploi & sécurité sociale
Competentiecentrum Werk & Sociale Zekerheid
SNI – Syndicat Neutre pour indépendants
NSZ – Neutraal syndicaat voor zelfstandigen
Boulevard Bischoffsheim 33 – 1000 Bruxelles – Tel : 02 308 21 08
Bischoffsheimlaan 33 – 1000 Brussel – Tel : 02 217 29 28
Contact : info@sninet.be ou info@nsz.be
UCM – UNION DES CLASSES MOYENNES
Chaussée de Marche, 637— 5100 NAMUR
Contact : Julie Guillaume (Namur) Secrét.-Administ. Tél : 081 48 62 87 e-mail julie.guillaume@ucm.be
Contact : Sophie Guillet (Bruxelles) e-mail : sophie.guillet@ucm.be
Contact : mettre en copie service.etudes@ucm.be
UNIZO – UNIE VAN ZELFSTANDIGE ONDERNEMERS
Willebroekkaai 37 – 1000 BRUSSEL
Contact : Daisy Daniels, Juridisch stafmedewerker – Tel: 0499 23 25 86 – e-mail : daisy.daniels@federatievrijeberoepen.be
à partir de 2024 Contact : Iris Mommaerts, Administratief medewerkster – Tel :02 212 25 04 – e-mail : Iris.Mommaerts@unizo.be
UWE – UNION WALLONNE DES ENTREPRISES
Rue de Rodeuhaie 1 – 1348 LOUVAIN-LA-NEUVE – Tél : 010 47 19 40 – Responsable : Samuël Saelens Directeur Pôle Compétences UWE
Contact : Françoise Godefroid, Secrétariat – Tél : 0472 12 47 73 – e-mail : francoise.godefroid@uwe.be
VOKA – VLAAMS NETWERK VAN ONDERNEMINGEN
Koningsstraat 154-158 – 1000 BRUSSEL – Tel : 02 229 81 11
Contact : Emily Wauters, Assistente Directeur Marketing & Communicatie – Tel :0479 700 434 – e-mail : emily.wauters@voka.be
